Tape & Sampler
Steve Reich ontwikkelde aan het begin van zijn carrière een grote belangstelling voor tape. Vooral het componeren met ruwe, onverwerkte opnames boeide hem. Met een audiorecorder bij de hand trok Reich in het begin van de jaren zestig door de straten van San Francisco om er de mensen en het omgevingsgeluid op te nemen. Hij werkte toen ook als taxichauffeur en rustte zelfs zijn taxi uit met opnameapparatuur! De drie minuten durende collage Livelihood (1964) geeft een klinkend en levendig verslag van vele uren onderweg: klanten die hun bestemming meedelen, betalen voor hun rit en afscheid nemen met ‘Thank you’ en ‘Goodnight’, maar ook dichtslaande deuren, verkeerslawaai, small talk, zuchten, grommen en het geluid van mensen die hun hoofd stoten.
Beter bekend zijn de tapecomposities It’s Gonna Rain (1965) en Come Out (1966). Voor It’s Gonna Rain experimenteerde Reich met identieke tapeloops die hij in een bepaalde relatie tot elkaar wilde plaatsen. Hij ontdekte zo zijn unieke phase shifting techniek, waarin de tapeloops op ongelijke snelheid afgespeeld worden en er temporele faseverschuivingen ontstaan. Hoewel Reich na deze werken nog enkele omzwervingen in de elektronische muziek maakte (hij bouwde zelfs een phase shifting machine: de Phase Shifting Pulse Gate!), maakte hij op het einde van de jaren 1960 de overstap naar instrumentale muziek. Tussen Reichs schetsen voor Drumming (1970-71) lezen we volgende aantekening:
“What is the difference between an instrument and a machine? (…) The body is not involved when making tapes the way it is when playing music on an instrument – or singing. There is, when singing or playing, a complete fusion of mind + body into music – one is playing music body + soul. Electronics tend to limit the bodily involvement + automate that + there lies the essential difference.”
Maar ook in Reichs composities voor live muzikanten bleek een rol voor de tape weggelegd. Toen de wereldberoemde fluitist Ransom Wilsom aan Reich vroeg om een fluitconcerto voor hem te schrijven, wilde Reich eerst vriendelijk bedanken. Toch wilde hij zo’n kans niet aan zich voorbij laten gaan en legde een nieuw voorstel op tafel: een stuk voor fluit solo en tape, waarvoor Wilson maar liefst tien andere fluitpartijen vooraf moest opnemen. De compositie kreeg de titel Vermont Counterpoint mee en is de eerste uit de Counterpoint Series. Het opzet van de reeks bestaat erin dat de live solist in een contrapuntisch dialoog treedt met andere verschijningen van zichzelf op tape. Na Vermont Counterpoint (1982) volgden New York Counterpoint (1985) voor klarinet en tape, Electric Counterpoint (1987) voor elektrische gitaar en tape. Later volgde nog Cello Counterpoint (2003).
Aan het einde van de jaren 1980 knoopte Reich opnieuw aan bij zijn oorspronkelijke fascinatie voor tape. In het bijzonder spraakopnames en samples van klanken uit zijn omgeving werden, samen met vooraf opgenomen instrumenten, opnieuw een belangrijk aspect in zijn verdere oeuvre. In Different Trains (1988) vermengen spraakopnames uit interviews die de componist afnam, samples van Amerikaanse en Europese treinen en opnames van drie andere strijkkwartetten zich perfect met de klank van het live strijkkwartet. De muzikale inhoud wordt rechtstreeks uit de spraakopnames gepuurd. Reich noemde deze techniek ‘Speech Melody’. Achteraf beschouwd zette hij de eerste stappen hiernaartoe al in de tapecompositie Come Out (1967): naarmate het stuk steeds verder faseert, wordt de tekst onverstaanbaar en blijven alleen de toonhoogten over.
… je Steve Reichs familienaam uitspreekt als “Rysh”. Maar niet getreurd voor wie altijd al “Rike” volgens de Duitse uitspraak zei: zoon Ezra Reich prefereert deze uitspraak ook.
“It's an anglicization. I'm not sure what my grandfather said when he came here, but my father always said Reich, as though it were "sh," so that's what I said, and then I started going to Germany, and realized it was Reich "rike" – my son insists on that pronounciation, with the k. So I'm a "rysh" and he's a "rike." I think it was common for Jews who had that last name to change the pronunciation when they got to America.”
It's Gonna Rain
Come Out
Steve Reich ‘ontdekte’ zijn phase shifting-techniek tijdens een experiment met twee tapeloops van zijn opname van Broeder Walter op Union Square “It’s Gonna Rain”, die hij in een bepaalde relatie tot elkaar wou plaatsen: “It’s Gonna” op de ene en “Rain” op de andere. Bij toeval startte hij de twee banden gelijktijdig en doordat één van de bandrecorders de loop iets sneller afspeelde, ontstond er een ritmische verschuiving. In zijn volgende tapecompositie Come Out bouwt Reich voort op die techniek: de loops “Come out and show them” worden ongelijkfasig afgespeeld, waarna Reich ze opsplitst in vier kanalen en vervolgens in acht, totdat de tekst zelfs niet meer verstaanbaar is en enkel de toonhoogten nog hoorbaar zijn.
New York Counterpoint
City Life
In City Life (1995) blinken twee sampling keyboards op het podium. Niet alleen spraakopnames, maar ook alledaagse geluiden uit de stad, zoals claxonneren, deurslagen, brand- en politiesirenes, autoalarmen vormen mee de essentie van het stuk. Ze lokken zelfs instrumentale reacties uit: je hoort autotoeters in de houtblazers, deurslagen in de bastrommel, boottoeters in de klarinetten en ook de spraakmelodieën worden verdubbeld.
Deze webtentoonstelling werd gerealiseerd door MATRIX [Centrum voor Nieuwe Muziek] in opdracht van Muziekcentrum De Bijloke Gent in het kader van het seizoensthema 360° Reich
© MATRIX, 2021
