NIEUWENHUIS Stan (1985)

Stan Nieuwenhuis werd in Nederland geboren, maar groeide op in Brussel en woont momenteel in Antwerpen. Vanaf zijn achtste begon hij met musiceren; in eerste instantie op trompet en piano, later kwamen daar ook gitaar en basgitaar bij. Nieuwenhuis behaalde een master in trompet aan het Lemmensinstituut in Leuven. Dat leverde hem engagementen op met onder andere het Nationaal Orkest van België, het Nationaal Jeugdorkest (NL), het Orkest Der Lage Landen, maar ook met de European Youth Brassband van 2005. Naast zijn carrière als blazer ontwikkelde Nieuwenhuis gaandeweg een interesse in de elektronische muziek, die zozeer kriebelde dat hij na zijn studies in Leuven naar Rotterdam trok voor een opleiding Sound Engineering aan het SAE Instituut (School of Audio Engineering). Lessen en masterclasses in compositie nam hij bij o.a. Wim Henderickx, Diederick Glorieux en Luc Van Hove. In 2022 behaalde hij het diploma Educatieve Master in de Compositie aan het Koninklijk Conservatorium van Antwerpen, waarmee hij zich verdiepte in het lesgeven in muziekcreatie. Hij is verbonden aan de Academie Borgerhout en de Academie Regio Tienen als docent Compositie, Elektronische Muziek en Sound Design. Daarnaast dirigeert hij sinds 2014 Brassband Hombeek.

Veelzijdigheid is wat Stan Nieuwenhuis’ muzikale levensloop definieert. Hij dirigeert, musiceert en componeert. Als uitvoerend musicus maakt Nieuwenhuis deel uit van verschillende formaties. Zo vormt hij samen met Elke Jacobs het duo ‘Mastercab’, dat in 2011 het album Waterproof en in 2015 de EP De Benen van de Hemel uitbracht. Nieuwenhuis was ook lid van ‘Exit_Brass!’, een jong koperkwartet dat de klassieke muziek graag het vuur aan de schenen legde. Van hen verscheen in 2015 het album The Arrival, vernoemd naar het gelijknamige werk dat Nieuwenhuis voor het kwartet schreef. Na enkele jaren gingen de leden van ‘Exit_Brass!’ echter hun eigen weg.

Nieuwenhuis’ uiteenlopende muzikale interesses uiten zich ook in het duo ‘Doux’. Samen met cornettist Harmen Vanhoorne laat hij invloeden uit de jazz, elektronische muziek en brassbandmuziek samenvloeien tot een nieuw, fris geluid. Voor hun album Ellis Island, uitgebracht in 2017, lieten ze zich inspireren door foto’s van immigranten die aan het begin van de 20^ste eeuw op het gelijknamige New Yorkse eilandje strandden. Het resultaat is een reeks van dertien korte, muzikale portretten. Samen met Aline Goffin en Olympe Tits vormt Nieuwenhuis het muziektheatergezelschap ‘Kopseer’. Kinderen en jongeren verwonderen met de schone en minder schone dingen van het leven, alledaagse zaken eens van een andere kant bekijken, dat is wat het trio vooropstelt. Vanaf 2016 bezochten ze met hun voorstelling Als alles kan, kan niets kapot de Vlaamse cultuurcentra. In 2019 kwam hier een tweede voorstelling bij, getiteld Gedachtegang.

‘Stann’ is ten slotte zijn soloproject. Onder deze naam verscheen in 2022 de EP Traces. De mix van koperblaasinstrumenten en elektronica die ‘Stann’ zo kenmerkt, vat tegelijkertijd zijn muzikale loopbaan tot nog toe mooi samen.

Werkbespreking

Het werk van Stan Nieuwenhuis laat zich niet gemakkelijk categoriseren. Zelf omschrijft hij zijn muziek als een cross-over van verschillende stijlen – van brassband tot pop, van klassiek tot elektronisch; veelzijdigheid troef dus. Toch komen er doorheen zijn oeuvre enkele rode draden aan de oppervlakte. Zo neemt de brassband als orkestvorm een centrale plaats in en vormt de actualiteit het uitgangspunt van verschillende van zijn composities.

In Echoes of Frictions (2013), een concertouverture voor brassband, komen deze twee rode draden al meteen samen. De titel verwijst naar de wrijvingen die rechtstreeks of onrechtstreeks aanwezig zijn in de Amerikaanse maatschappij. Vaak bevinden er zich spanningen achter de façade van nationale trots. Denk daarbij bijvoorbeeld aan het homohuwelijk, extreme religieuze opvattingen of de moeilijke verstandhouding met andere landen. Concreet werkt Nieuwenhuis de ‘echoes’ op twee manieren uit. Enerzijds laat hij de instrumentalisten rond het publiek plaatsnemen, dat op die manier door klank omgeven wordt. Anderzijds spelen de muzikanten hetzelfde muzikale materiaal, maar zetten ze elk een fractie later in. Er ontstaat zowel een ‘echo’ (‘delay’), als een gevoel van ‘frictie’, wrijving. Doorheen het werk nemen de muzikanten drie verschillende posities in, waarbij de derde positie zich enkel nog op het podium afspeelt. Elk van de drie posities is gekoppeld aan een eigen muzikaal idee. Echoes of Frictions is dus geen letterlijke verklanking van een programmatisch gegeven, maar een onderzoek naar de mogelijkheden van ruimtelijke positionering van muzikanten en de notatie van echo-effecten, en dit aangevuurd door de actualiteit.

Een ander werk dat ontstond door Nieuwenhuis’ observatie van de wereld rondom hem is L’ Effet Divers (2017), een concertsuite voor brassband in vier bewegingen. Elke beweging is gebaseerd op een opmerkelijk nieuwsfeit, het één nog bizarrer dan het andere. De enige link tussen de verschillende verhalen (en delen) is dat ze even bizar als ongeloofwaardig lijken. Het eerste deel ‘Terre’ is gebaseerd op een discussie tussen twee buren over een strook land. Eén van de twee verliest zijn geduld en begint bomen om te hakken, een tuin om te ploegen en begraaft zelfs een auto. De muziek van dit deel is gestructureerd als een boogvorm, waarbij een initieel Allegro Furioso telkens afgewisseld wordt met een Allegro Marziale en een Piu mosso. Bijzonderheden zijn de voortdurende maatwisselingen en de frictie van tweeledige tegen drieledige ritmes, die het de luisteraar moeilijk maakt om grip op de muziek te krijgen.

Het tweede deel ‘3000’ is het verhaal van een oude man die zijn gevoel voor oriëntatie verliest. Hij rijdt zo’n 3000 kilometer door Londen voor de politie hem uiteindelijk vindt. Dit deel, vormgegeven als een snel, drieledig Vivace, wordt ingeleid door het slagwerk en behelst een afwisseling van fanfare-achtige figuren en snelle loopjes, en doet over het algemeen erg filmisch aan. Ook hier weet Nieuwenhuis de luisteraar op het verkeerde been te zetten door zijn muzikaal materiaal nu eens in de maatsoort 3/4 te ordenen, dan weer in 6/8.

De derde beweging ‘L’exigence’ vertelt het verhaal van een voortvluchtige maffioso die zo eenzaam is dat hij nog liever opgepakt wordt. In een Lento worden ‘eenzame’ solo’s in verschillende instrumenten afgewisseld met homofone passages in de lage koperblazers en vinnige, contrapuntische passages in de cornetten, die sterk lijken op de ‘micropolyfone’ passages in het werk van György Ligeti. Talloze lagen aan ritmisch ingenieuze lijnen worden licht overlappend op elkaar gestapeld. Daarnaast gebruikt Nieuwenhuis een techniek die doet denken aan de muziek van Johan de Meij, waarbij verschillende akkoordnoten door verschillende instrumenten ‘kloksgewijs’ worden aangezet én aangehouden.

De vierde en laatste beweging ‘Fleurs’ gaat over een rijke bankier wiens laatste wens is om zijn thuisstad op te fleuren met één miljoen bloemen. Dit deel is opgevat als een Presto waarin thematisch materiaal uit de vorige delen terugkeert, en dat door het belangrijk aandeel van de drums erg ‘groovy’ aandoet.

Merk op dat L’Effet Divers qua opbouw sterk aanleunt bij 19^de-eeuwse meerdelige werken (een meerledig eerste deel, een snel drieledig tweede deel, een traag derde deel en een zeer snelle finale), terwijl zowel de inhoud als de insteek fris en actueel zijn.

Early Skies (2014) combineert de akoestische klanken van koperblazers – een bugelsolo en brassband – met een vooraf geconstrueerde tape. Het werk is een langgerekt lamento, geïnspireerd door het tragische verlies van het pasgeboren kind van een goede vriendin van de componist. De tape bevat een hartslag, elektronische drums en beats, orgels en synthesizers. Early Skies start zeer zacht met enkel de hartslag en de bugelsolo. Zowel de solist als het orkest gebruiken dempers om een verre, afwezige klank te simuleren. Stap voor stap wordt het werk extraverter, waarbij Nieuwenhuis ‘bendings’ – de toon ombuigen met behulp van de lippen – en glissandi – de drie ventielen van een koperblaasinstrument half indrukken – voorschrijft om een treurend, jammerend geluid te bekomen. Naar het einde toe vervagen zowel de begeleiding als de solopartij zodat enkel nog de hartslag overblijft, tot ook die stopt.

Als compendium van verschillende bovengenoemde stijlen geldt Cycles (2015), een wedstrijdwerk voor brassband in zes bewegingen. De opdracht tot deze compositie kwam vanBr het Ensemble de Cuivres Jurassien (CH) en hun dirigent Blaise Héritier. Met Cycles geeft Nieuwenhuis een perspectief op verschillende interpretaties van de geboorte. Wat komt er na het licht aan het einde van de tunnel? Verwijst dit licht naar onze eigen geboorte, en maken we daarom deel uit van oneindige cycli?

De partituur van Cycles verraadt een grote en bovenal geïndividualiseerde orkestratie. Instrumenten die normaal in sectie aangewend worden, krijgen nu een individuele partij. Het eerste deel, simpelweg ‘Introduction’, brengt verschillende muzikale ideeën naar de voorgrond, om daar ook meteen weer van af te stappen. Bij het merendeel van die ideeën maakt Nieuwenhuis gebruik van ‘delays’, zoals dat ook het geval was in Echoes of Frictions, die qua textuur ook erg ‘micropolyfonisch’ aandoen – zoals ook in L’Effet Divers. Andere thematische ideeën worden dan weer noot per noot verspreid over de partituur, een techniek die Louis Andriessen maar al te graag aanwendde, en die ook wel ‘hoquetus’ of ‘hik’ wordt genoemd. Verder vallen de basstemmen op, die doorheen het hele eerste deel groovy voor de dag komen.

‘Sonata’, het tweede deel, volgt zoals de titel aangeeft een vrij traditionele sonatestructuur. Bijzonderheden zijn de voortdurende maatwisselingen en onregelmatige metra, zoals die ook in het eerste deel van L’Effet Divers voorkomen.

In het derde deel ‘Cadenza’s & Sonneries’ doet Nieuwenhuis de grens tussen podium en concertzaal vervagen. Verschillende muzikanten lopen door het publiek, over en zelfs achter het podium en herhalen voortdurend voorgeschreven motieven, die zo zacht moet gespeeld worden dat enkel de direct omzittenden ze kunnen horen. Dit terwijl er op het podium lang uitgesponnen solo’s worden gespeeld. Daarmee wordt de ruimtelijke positionering van Echoes of Frictions verder doorgedacht. De vierde beweging ‘Nocturne’ sluit hier nauw bij aan, dat de zachte en vooral donkere sfeer – vandaar nocturne, of nachtmuziek – overneemt, maar al snel toewerkt naar een climax. De orkestleden nemen hun traditionele positie weer in.

Het vijfde deel ‘Toccata’ doet wat haar titel aangeeft. Korte solistische passages worden razendsnel afgewisseld met al even korte orkestrale passages, ondersteund door een groovy slagwerkpartij, die om die reden uit de popmuziek lijkt te zijn overgenomen. Het deel werkt toe naar de laatste beweging ‘Finale’, een finale in de reinste zin van het woord. In een snel tempo passeren muzikale ideeën uit de voorgaande delen nogmaals de revue, waarmee Nieuwenhuis ook de verschillende bewegingen van dit werk tot een eenheid weet te boetseren.

Een korte analyse van de vier bovenstaande werken laat een heterogeniteit aan muzikale invloeden zien en bovenal Nieuwenhuis’ frisse insteek die aan de grondslag ligt van ieder nieuw werk, ook van de werken – in allerlei orkestvormen – die hier niet besproken werden.

Werklijst (selectie)

Solowerken met tape/electronics

The Dark Days voor cornet + live electronics (2010); Orison voor Eufonium + live electronics (2013); Fall From Grace voor cornet/trompet met tape (2016)

Ensemble/orkest

Fantasque voor cornet + strijkkwartet/strijkersensemble (2015); L’Explorateur voor Percussie + Bariton Sax + Piano of Percussie + BRA (2019); Abstrakt voor trompet + strijkorkest (2019); Duologues voor 2 of meer muzikanten (2021)

Brass Quartet

Minor Vices (2013); Opening Fanfare (2013); The Arrival (2013)

Solo + HA/FA/BRA

Fortune’s Fool voor cornet + BRA/HA/FA/koperensemble (2010); his Wicked Struggle voor tenor horn + BRA (2010); Mayfly Blues voor Baritone + piano/BRA (2012); Move Their Mind voor Eufonium + BRA/FA (2012); Uphill voro Eufonium + BRA (2013); Early Skies voor bugel + BRA/HA + tape (2014); Stratos voor Eb cornet + piano/BRA (2014); Postcards from Ellis Island voor cornet + HA/BRA (2017); Revelry voor trompet + HA/BRA (2017)

HA/FA/BRA

March of Sorrow voor HA/FA/BRA (2011); Cambrinus voor HA/FA/BRA (2012); A King’s Lie voor BRA/FA (2013); Echoes of Frictions voor BRA (2013); The White Elephant’s Final Trick voor HA/FA/BRA (2014); Cycles voor BRA (2015); L’Effet Divers voor HA/BRA/FA (2015); Ouverture Noire voor HA/FA/BRA (2015); Bliss voor HA (2016); False Front voor FA/HA (2016); REwrite RElapse voorBRA (2018): Buoy voor BRA/FA (2019); Emigration Integration voor BRA (2019);