BROSSÉ Dirk (1960)

Dirk ridder Brossé, geboren te Gent op 18 februari 1960, is een internationaal geprezen dirigent, componist, muzikant en muziekpedagoog. Hij studeerde trompet, contrabas en muziektheorie aan het Koninklijk Conservatorium Gent, volgde daarna contrapunt en fuga aan het Koninklijk Conservatorium Brussel en vervolgens orkestdirectie bij Lucas Vis en Anton Kersjes in Maastricht en bij professor Julius Kalmar in Wenen. Het diploma directie behaalde hij bij professor Volker Wangenheim aan de Musikhochschule van Keulen.

In 1982 werd Brossé muziekdirecteur en chef-dirigent van het Brusselse International Youth Orchestra, waarmee hij zijn eerste openbare concert dirigeerde. Sindsdien staat Brossé regelmatig op het podium met de grote Belgische en internationale orkesten, waaronder het London Philharmonic Orchestra, het Elgin Symphony Orchestra of Chicago, het Philharmonic Orchestra of Shanghai, Camerata St. Petersburg en de Nationale Orkesten van Colombia, Ecuador en Venezuela. In 2002 werd Brossé benoemd tot muziekdirecteur en dirigent van het officiële inhuldigingsconcert van de euro in Brussel, dat over de hele wereld uitgezonden werd. Zeven jaar later werd hij geselecteerd door John Williams om de Star Wars in Concert World Tour te dirigeren. In 2010 werd Brossé benoemd tot muziekdirecteur van het Kamerorkest van Philadelphia. In 2019 stond hij als dirigent op Tomorrowland, het grootste elektronische dansfestival ter wereld. In 2020 dirigeerde hij een afscheidsconcert voor de Duitse politica Angela Merkel in BOZAR te Brussel. In datzelfde jaar leidde hij ook het eerste Gershwin Impact jubileumconcert voor 40 miljoen toeschouwers en dirigeerde hij het album MULTITUDE van Stromae met het Belgian National Orchestra.

Als componist bracht Brossé zijn eerste album 7 Inch Framed uit in 1986. In 2014 schreef hij de muziek voor de populaire musical 14-18 van Studio 100. In 2019 componeerde hij In Memoriam Avicii voor (kamer)orkest, een eerbetoon aan de Zweedse dj die twee jaar eerder stierf. Vervolgens dirigeerde hij in dirigeerde hij ‘Avicii in Concert’, het afscheidsconcert voor Avicii.

Naast dirigent en componist is Brossé ook keynote spreker bij internationale bedrijven zoals Deloitte, Alpro, Douwe Egberts en Atlas Copco. Hij geeft masterclasses, lezingen en workshops over heel de wereld en is een vaste gastprofessor bij verschillende conservatoria en universiteiten, waaronder de New York Conducting Masterclass. Via zijn lessen aan het conservatorium van Gent, waar hij hoogleraar compositie en orkestdirectie is, geeft hij zijn ervaring door aan de volgende generatie. Bovendien wordt Brossé vaak gevraagd om interviews te geven voor kranten, tijdschriften, radio en televisie. Tijdens de Koningin Elisabethwedstrijd is hij een vaste gast in het panel van Radio Klara en Canvas TV.

Doorheen zijn carrière ontving maestro Brossé verschillende prijzen voor zijn bijdragen aan de muziekgeschiedenis. In 2013 werd hij verheven tot de erfelijke adel van België en kreeg hij de titel ‘ridder’ toegewezen door Koning Albert II. Op zijn wapenschild staat de zin: ‘More is in thou’ (‘Meer is in u’). Hij ontving ook de hoogste onderscheiding van de Belgische monarchie: ‘Commandeur in de Orde van Leopold’ als dank om België op de culturele wereldkaart te zetten. Daarnaast ontving hij ook prijzen zoals de titel van Cultureel Ambassadeur van Vlaanderen, de Gouden Medaille voor Verdienste van het Vlaams Parlement en de Achille van Acker Prijs. In 2022 ontvingen Brossé en zijn echtgenote, Claire Tillekaerts, de Gulden Spoor Award in het stadhuis van Gent.

In 2014 ging de film Brossé, a Destiny in Music in wereldpremière op het filmfestival van Gent. In deze documentaire neemt Jacques Servaes het publiek mee in het dagelijkse leven van Dirk Brossé.

 

Werkbespreking

Gedurende zijn carrière componeerde Dirk Brossé meer dan 400 werken in verschillende genres.‘Universaliteit’ lijkt een sleutelwoord te zijn dat het gehele werk van Brossé op verschillende niveaus karakteriseert. In de eerste plaats wil de componist met zijn œuvre een ‘universeel’ publiek bereiken. In functie daarvan wordt bewust geopteerd voor een directe taal die onmiddellijk aanspreekt en ook voor de muzikale leek toegankelijk is. Daarbij maakt Brossé graag uitstapjes naar muziek uit de hele wereld en populaire genres. Bij zijn composities maakt hij ook graag gebruik van een onderliggend programma dat de muziek met buitenmuzikale elementen verbindt en een heldere verhaallijn garandeert.

Hetzelfde streven naar alomvattendheid uit zich in de verschillende domeinen waarin Brossé werkzaam is. Hij spitste zich toe op zowel orkest-, kamer- en vocale muziek, als op theater-, film- en tv-muziek. Hij schreef verschillende composities voor orkest (zoals zijn symfonieën Artesia (1995) en The Birth of Music (1997) enkele symfonische ouvertures  en concerto’s voor onder meer viool en klarinet). Hij schreef ook koorwerken en oratoria (zoals het Charles V-oratorium “Juanelo” (2000), The American Dream (2007) en het Ebony Oratorium (2017)) en enkele pianowerken (waaronder de Geheime inspiraties – Boek I (2006), 7 Nocturnes (2011), 7 Dagdromen (2014) en #iedereenbrossé (2020)). Daarnaast is Brossé ook actief in de filmmuziek. Hij schreef muziek voor films en televisieseries van Jean-Pierre De Decker, Roland Verhavert, Stijn Coninx en Susanne White. De Hollywood-componisten Erich Wolfgang Korngold en Franz Waxman zijn een belangrijke inspiratiebron. Brossé stelt zich steeds als doel om volwaardige muziek te schrijven, die meer is dan een klankomlijsting van bewegende beelden. De dramatiek moet een intrinsiek bestanddeel van de compositie zelf vormen en mag geen louter afgeleide van het scenario zijn. Die kwaliteiten streeft Brossé ook na in zijn musicals. Hij componeerde muziek voor Sacco & Vanzetti (1996), Kuifje –  De Gevangenen van de zon (2001), Daens (2007), 14-18 (2014) en Daens 2.0 (2020).

Ook uit de onderliggende thema’s van talrijke werken blijkt de centrale occupatie van de componist met ‘universaliteit’, zowel in ruimte als in tijd. In Artesia  (1995) – “a universal symphony for orchestra, ethnic instruments and soloists” – tracht hij alle ‘ruimtelijk’ verspreide uitingen van de menselijke cultuur in één compositie te vatten. Deze symfonie schetst de utopie van een wereld waarin alle conflicten uiteindelijk worden overwonnen door de wens om in verzoening en in vrede samen te leven. De onbestaande ‘jabber talk’ van het kind (jongenssopraan) symboliseert de onpartijdigheid en neutraliteit van elk spreken. Wederzijds begrip tussen volkeren en culturen is ook de gedachte achter het symfonische gedicht La Soledad de America Latina (1992), gebaseerd op de speech van de Colombiaanse auteur Gabriel García Márquez toen hij de Nobel Prijs voor Literatuur in 1982 in ontvangst mocht nemen. Ook in andere werken, zoals El Golpe Fatal (1989), speelt Brossé’s voorliefde voor het Latijns-Amerikaanse en heeft ze een grote invloed op de muzikale middelen die de componist inzet. De ‘universele tijd’ komt tot uitdrukking in The Birth of Music, een “ethno-classical symphony” waarin de geboorte en de evolutie van klank centraal staan; vanaf het eerste natuurgeluid tot aan het ‘lawaai’ van de moderne grootstad. Het oratorium Juanelo beklemtoont dan weer het scherpe contrast tussen het vergankelijke leven van een wereldheerser als Karel V en het tandrad van Juanelo’s uurwerk, dat 7000 jaar nodig heeft voor één omwenteling.

De muzikale invulling van deze thema’s komt het meest opvallend tot uitdrukking in de gebruikte toonspraak en instrumenten. Voor Brossé is muziek de universele taal bij uitstek, die in staat is om grenzen tussen ruimte en tijd te overschrijden. Heel wat composities vermengen dan ook op eclectische wijze erg verscheiden muzikale tradities. In La Soledad de America Latina worden de tekstfragmenten ondersteund door typisch Zuid-Amerikaanse (pentatonische) melodieën, gespeeld op pre-Columbiaanse fluiten tegen een achtergrond van Indiase harp- en percussieklanken. Deze delen worden afgewisseld met orkestpassages (het orkest geldt als symbool van de Europese traditie) met karakteristieke flamenco-ritmes, frygische wendingen en andere deviezen uit de Spaanse volksmuziek. De orkestrale tango met solistische cello verwijst dan weer naar een versmelting van beide tradities. Het derde deel ‘Joy’ uit Artesia biedt een ander voorbeeld van een bonte afwisseling van muziek uit de wereld, onder meer uit Australië (didgeridoo-klanken) en Azië. The Birth of Music gebruikt naast het traditionele symfonische apparaat niet minder dan zestig etnische instrumenten, zoals een lithofoon uit het Paleolithicum of een monochord naar het model van Pythagoras.

Universaliteit wordt echter zelf primair getekend door een tegenstelling. Het inzetten van àlle middelen loopt immers het gevaar een chaos te creëren waarin uiteindelijk niets nog wordt gehoord. Daarom moet de veelheid aan een structurerend principe worden onderworpen. Bij de composities van Brossé worden daarbij technieken gebruikt die verwijzen naar de traditie van de filmmuziek. Een constante is de onderverdeling van elk werk in duidelijk afgebakende segmenten, vaak in samenhang met het onderliggende programma. Daarbij is er een voortdurende afwisseling tussen enerzijds meer ritmisch pregnante passages (met ontleningen uit lichtere dansgenres en jazz) en anderzijds sterk melodische fragmenten. Het ritme zorgt vaak voor het opdrijven van de spanning, die op het hoogtepunt overgaat in een erg zangerig thema, gebracht door een solo-instrument of -zangstem, tegen een eveneens lyrische orkestrale begeleiding. De regelmatige herhaling van duidelijk geprofileerde en erg herkenbare melodieën doet eveneens denken aan de filmmuziek. Bovendien blijft één aspect van de totaliteit buiten beeld: het ‘verwrongen’ of ‘esthetisch lelijke’. Conflicten uiten zich in de eerste plaats in spanningsopbouw of opeenstapeling van elementen. Nooit wordt de welluidendheid van de klank hiervoor opgeofferd. Dankzij het aanwenden van deze duidelijk segmentarische structuren en het strikt handhaven van een toegankelijk tonaal stijlidioom (uitgebreid met elementen uit de wereldmuziek), weet Brossé zijn boodschap bij het publiek te brengen.

In 2017 componeerde Brossé UGent? Me2!: Academic Fest Overture & Hymn ter ere van de 200e verjaardag van de Universiteit Gent. Brossé liet het hoofdthema van de compositie 200 keer weerklinken, net zoveel als het aantal kaarsjes dat de UGent mocht uitblazen. Dit hoofdthema draait bovendien volledig rond de tonen do en sol. Geen toeval, want de do, ofwel de ut, staat voor ‘Universiteit’, de sol, ofwel de G, staat voor ‘Gent’. Dit werk ging op 24 maart 2017 in première na de uitreiking van de institutionele eredoctoraten. Vier jaar later componeerde hij The Secret of the Mystic Lamb (2021) voor klarinet en orkest. Deze compositie is geïnspireerd op het De aanbidding van het Lam Gods, het bekende schilderij van de gebroeders Van Eyck uit 1432. Niets is wat het lijkt in dit schilderij dat bol staat van de symboliek. Wederom is Brossé’s compositie een hulde aan zijn geboortestad Gent, waar het Lam Gods in de Sint-Baafskathedraal tentoongesteld wordt.

 

Werklijst

Werken voor (kamer)orkest: Oscar for amnesty voor orkest, spreekkoor en recitant (1987); La Soledad de America Latina (tekst: Gabriel García Márquez) (1992); Landuytcyclus voor sopraan en orkest (1993); International Flanders Film Festival Ouverture “7 Inch Framed” (1995); Artesia symfonie nr. 1 (1995); Ouverture “Principals” (1996); The Birth of Music symfonie nr. 2 (1997); Vioolconcertino “Black, White and in Between” (1998); Sea Life Aquarium (2010); Für Elise @ the Movies (2016); Pictures at an Exhibition (2017); Guernica (2017); Grand Canyon van de Colorado rivier (2019)

Koorwerken en oratorium: Charles V-oratorium “Juanelo” (met Elie Saegeman) (2000); The American Dream (2007); Ebony Oratorium (2017)

Werken voor strijkorkest (en harp): In Memoriam Shostakovich (2021); Voor de onbekende soldaat (2022)

Werken voor harmonieorkest: 7 Inch Framed (1986); Oscar voor Amnesty (1988); El Golpe Fatal (1989); Elegy for a lost Friend (1989); La Soledad de America Latina (1992); Music for a Celebration (1992); And the winner is… (1995); Beyond Perception (1997); Milestone Overture (2000); Kuifje – Gevangenen van de zon (2002); Il Signor Brossini (2007); Muzikale Daens (2009); Ghandi (2009); Muzikale ansichtkaarten (2011); Musical 14-18 (2014); De laatste vriend van Napoleon (2018)

Werken voor solisten en orkest/ kamerorkest/ strijkorkest: Three Spanish Songs voor sopraan, trompet en piano; Meditation voor klarinet; La Soledad de America Latina (1992); Black, White and in Between (1998); War Concerto (1999); Sophia Violinconcerto (2001); Echoes of Silent Voices (2010); Celloconcert (ook bekend als Concerto for Isabelle) (2014); Het Mysterie van het Lam Gods (2020)

Werken voor koperensemble: Prelude tot een nieuw tijdperk (1991); De Dandi-mars (2007); Des Sons Animés (2019)

Pianowerken: Geheime inspiraties – Boek I (2006); 7 Nocturnes (2011); 7 Dagdromen (2014); In Memoriam Avicii (2019); #iedereenbrossé (2020)

Werken voor stem(men) en orkest / kamerorkest / strijkorkest: Landuyt Cyclus (1994); La Vida es un Sueño (1995); I Loved You (2003); Haiku-cyclus 1 (2014); Tempo (2015); O Power of Wisdom (2020)

Muziek voor film en televisie: Springen (Jean-Pierre De Decker) (1985); Marc and Nathalie (Roland Verhavert) (1986); Boerenpsalm (Roland Verhavert (1989); Koko Flanel (Stijn Coninx) (1990); Daens (Stijn Coninx) (1992); Light – When the light comes (Stijn Coninx, 1997); Parade’s End (Susanne White voor BBC/ HBO) (2012); The Lovers (Roland Joffé) (2013); Onze Natuur (Serge Leurs) (2021)

Musicals: Sacco & Vanzetti (Frank Van Laecke) (1996); Kuifje – Gevangenen van de Zon (2001); Rembrandt (2005); Daens (2007); Ben X (2012); 14-18 (2014); Daens 2.0 (2020)

 

Bibliografie

– F. MARIËN, Een eenzaam continent, in Muziek & Woord, 275, 1997, p. 40
– M. DELAERE, Y. KNOCKAERT en H. SABBE, Nieuwe Muziek in Vlaanderen, Brugge, 1998, p. 130
– T. GHYSELINCK, De wereldklasse van Dirk Brossé belicht, in Sabam Magazine, 16, 1998, p. 36-37
– Dirk Brossé. Geraadpleegd op 15 november 2024. https://dirkbrosse.be/.
– Welcome To The AA. “WELCOME TO THE AA EPISODE #166 DIRK BROSSE.” YouTube.com, 17 mei 2021. https://www.youtube.com/watch?v=3b__P1LcG-c.

 

Discografie

 

©MATRIX

Teksten van Kristof Boucquet en Ninke Van Steen
Laatste aanpassingen: 2024

http://www.dirkbrosse.be

Cd's in MATRIX
Partituren in MATRIX


Alle componistenfiches