Hoe begin je als uitvoerder aan zo’n werk?

Het is wel een beetje een gek project: Light Music is een stuk dat je helemaal uit je hoofd moet leren en waarin je, letterlijk, weinig houvast hebt. Je hebt niets in je handen, je verplaatst alleen lucht. In mijn onderzoek aan het conservatorium van Antwerpen kijk ik naar hoe een dirigent vandaag voor artistieke doeleinden ingezet wordt. Ik ontdekte Light Music via een YouTube-search. Ik kende het stuk Silence must be! van Thierry De Mey en wist dat er een later stuk was waarin ook stukken van Silence must be! terechtgekomen waren. Ik was meteen zwaar onder de indruk van Light Music. Ik wilde weten hoe je dat doet. Eerst heb ik de partituur van Silence must be! bestudeerd, daarin vind je een soort legende bij de symbolen en tekens die Thierry De Mey gebruikt. Daarna heb ik met Georges-Elie Octors gesproken die een grote studie naar Silence must be! gedaan heeft, en daarin vond ik niet alleen Thierry De Mey’s verklaring van zijn symbolen, maar ook Georges-Elie Octors’ analyse ervan. Wat dan nog niet verklaard was, heb ik uit de video met Jean Geoffroy gehaald. En over wat daarna nog steeds niet duidelijk was, heb ik met Thierry De Mey gesproken. Op de vraag “Hoe doe je dit?” was vaak het antwoord “Hoe voelt het goed bij jou?”. Heel veel daarvan, en dat is heel fijn, is gewoon je eigen persoonlijkheid in het stuk steken.

Na de kick-off met Thierry De Mey, waarna hij mij veel materiaal bezorgd heeft, hebben we een overleg gehad met Centre Henri Pousseur en werden nog meer video’s, partituren, spreadsheets en cuesheets van het stuk vrijgegeven. Xavier Meeus van Centre Henri Pousseur, de technieker met wie ik dit stuk uitvoer, heeft ook de opname van Light Music met Jean Geoffroy in 2014 gemaakt. Hij weet dus ongeveer hoe alles zou moeten klinken.

Jij hebt een andere achtergrond dan Jean Geoffroy. Hoeveel is er van jou, als dirigent zijnde, in het stuk geslopen?

Ik heb heel hard mijn best gedaan om het stuk echt te benaderen als een dirigent.

Ik sla wel op de luchtdrums, maar dan ben ik met één hand op het onzichtbare percussie-instrument aan het slaan en met de andere hand ben ik aan het dirigeren. Dan heb ik een soort van split-personality, iets wat volgens mij veel dirigenten in de hedendaagse muziek doen: de rechterhand (ik ben rechtshandig) heeft een zuiver faciliterende rol en geeft de tijd aan, terwijl de linkerhand de muzikanten zo goed mogelijk duidelijk maakt wanneer ze precies moeten spelen. Op de momenten in Light Music waarop ik moet dirigeren, probeer ik dat te doen, wanneer ik moet tekenen, probeer ik in een andere rol te stappen en echt een verhaal te tekenen. Al ben ik niet de beste tekenaar... de manier waarop ik teken, is dus ook in het stuk geslopen.

Dit is al de vierde revisie van Light Music. Welke stappen heeft het stuk doorlopen om tot deze laatste versie te komen?

Zoals ik het begrepen heb, zijn in 2004 Thierry De Mey, Jean Geoffroy en de techniekers van Grame (de oorspronkelijke schrijvers van de elektronica) samengekomen en hebben zij het stuk gemaakt aan de hand van de schetsen die Thierry bij zich had. Pas achteraf heeft Thierry een partituur geschreven van waar zij toen geland zijn. Dat was de eerste versie van het stuk. In 2007 kwam er een revisie op initiatief van Jean Geoffroy omdat hij de bewegingen nog letterlijker wou nemen: één beweging tegen één klank. In 2014, tien jaar na de oorspronkelijke Max patch, werkte de elektronica niet meer. We kennen dat allemaal: Max/MSP en Macintosh computers houden van updates, waardoor elektronica van 10 à 15 jaar oud gewoon niet meer werkt en er bijna archeologisch werk nodig is om dat allemaal terug in elkaar te steken. Bovendien werd ook de elektronica zelf door Grame geüpdatet en verrijkt met slagwerkklanken die er in de versie van 2004 nog niet in zaten. Jean Geoffroy heeft het slagwerk zelf ingespeeld en Grame heeft ze aan de patch toegevoegd. Opnieuw kwam er een nieuwe partituur, en dat is dan de partituur en de elektronica waar wij vorig jaar mee aan de slag gegaan zijn.

En wat met de toekomst, zal het stuk weer zo snel aan een nieuwe revisie toe zijn?

Op sommige plekken heb ik in de partituur zelf moeten noteren wat er in de tape gebeurt - ik heb de audio dan zeer langzaam moeten afspelen om dat te kunnen doen-, dus er komt wellicht weer een update van de partituur. Hetzelfde geldt voor de elektronica. We hebben een gigantische spreadsheet gekregen over wat er in elk van de acht speakers moet klinken en welke de triggers zijn: ofwel komt de trigger van de ‘fuip’ (vroeger was dat een ring met een sensor in, nu zijn het wifi sensors), ofwel van een punt in het sensorveld, de ‘sensitivity box’ heet dat dan. Dat stond allemaal in de spreadsheet: van waar het moest komen, hoe groot het moest zijn, welk effect het moest hebben, en dergelijke meer. Omdat ik een andere uitvoerder ben, moest dat allemaal aangepast worden. Jean Geoffroy heeft immers een ander gestalte, een andere grootte en een andere wingspan. De sensitivity boxes moesten aangepast worden aan mijn lijf, en ook of de trigger van de linker- of rechtersensor op mijn polsen komt, hangt af van hoe ik dat het liefste wil aangeven. De volgende stap is dat wij nu alles netjes moeten noteren en opslaan, de patch uitgebreid documenteren, er nog enkele bugs uithalen en hopen dat die weer goed is voor de komende tien jaar. Ik hoop alleszins dat een volgende uitvoerder er sneller mee aan de slag kan. De vorige versies waren ook supergoed gedocumenteerd, maar telkens met het oog op dezelfde uitvoerder. Mijn doel is toch het zo te documenteren, een soort van pakket afleveren, opdat meerdere uitvoerders het zouden kunnen uitvoeren zonder dat ze er een jaar in moeten investeren.

In een gesprek vorig jaar zei je dat er nog redelijk wat 'fixed media' in de compositie zat en dat het de bedoeling was om meer live te laten verlopen.

Ja, en dat is gelukt! Ik durf niet te zeggen hoe de verhouding precies was, misschien 60% volgen en 40% live, maar nu is het ongeveer 70% live en nog 30% volgen. En dat is schitterend: ik heb de boel echt in de hand. De doelstelling ooit, maar dan moeten we er waarschijnlijk nog een jaar of twee aan spenderen, is om het 100% live te doen. Dat is nu wel mogelijk met de nieuwe wifi sensors die we gebruiken, maar is nog wel heel veel werk.